Ortoreksiya Nervoza

Sağlıklı beslenmeye özen göstermek çoğu zaman olumlu ve destekleyici bir davranış olarak görülür. Ancak bazı kişiler için bu özen zamanla katı kurallara, yoğun kaygıya ve günlük yaşamı belirgin şekilde kısıtlayan bir hale dönüşebilir. Ortoreksiya nervoza, kişinin “doğru” ve “sağlıklı” yeme düşüncesine aşırı şekilde odaklanmasıyla ortaya çıkan bir yeme davranışı bozukluğudur.

Ortoreksiyada sorun yalnızca ne yenildiği değildir; asıl zorlayıcı olan, yemeğin zihinde kapladığı alanın giderek büyümesidir. Kişi gününün büyük bir bölümünü ne yiyeceğini planlayarak, içerikleri kontrol ederek ya da “yanlış” bir şey yemiş olmanın yarattığı suçlulukla geçirebilir.

Ortoreksiya Nervoza Nedir?

Ortoreksiya nervoza, kişinin sağlıklı beslenme isteğinin kontrolden çıkarak katı, esnek olmayan kurallara dönüşmesiyle karakterizedir. Kişi belirli besin gruplarını tamamen hayatından çıkarabilir, yeme davranışını ahlaki bir çerçeveden değerlendirmeye başlayabilir ve “temiz–kirli”, “iyi–kötü” gibi keskin ayrımlar yapabilir.

Bu durum zamanla yalnızca bedensel değil, psikolojik ve sosyal alanlarda da zorlanmalara yol açabilir. Kişi dışarıda yemek yemekten kaçınabilir, sosyal ortamlardan uzaklaşabilir ya da yeme düzeni bozulduğunda yoğun kaygı yaşayabilir.

Ortoreksiyada Sık Görülen Belirtiler

Ortoreksiya nervoza her zaman dışarıdan kolayca fark edilmeyebilir. Hatta çoğu zaman “disiplinli”, “bilinçli” ya da “iradeli” olarak algılanabilir. Ancak bazı işaretler bu durumun sağlıklı bir noktadan uzaklaştığını gösterebilir:

• Besin içerikleriyle aşırı meşgul olma
• Belirli yiyecekleri katı şekilde yasaklama
• Sağlıklı beslenme kurallarından sapıldığında yoğun suçluluk veya kaygı
• Dışarıda yemek yemekten ya da başkalarının hazırladığı yiyecekleri tüketmekten kaçınma
• Günlük yaşamın büyük bölümünü yeme planları etrafında şekillendirme
• Yeme davranışı üzerinden kendini ya da başkalarını yargılama
• Sosyal ilişkilerde geri çekilme

Bu belirtiler kişinin yaşam kalitesini etkilemeye başladığında, ortoreksiya artık bir “tercih” değil, üzerinde durulması gereken bir zorlanma haline gelmiş olabilir.

Ortoreksiya Neden Gelişir?

Ortoreksiyanın gelişiminde tek bir neden yoktur. Çoğu zaman sağlıklı olma isteği, kontrol ihtiyacı, kaygı ve mükemmeliyetçilik bir araya gelir. Kişi, yeme davranışı üzerinden kendini güvende hissetmeye çalışabilir.

Bazı kişiler için sağlıklı beslenme, belirsizliklerle dolu bir dünyada kontrol edilebilen bir alan haline gelir. Zamanla bu kontrol ihtiyacı artar ve esneklik kaybolur. Bu noktada “sağlıklı” olan davranış, kişinin ruhsal yükünü artıran bir yapıya dönüşebilir.

Ortoreksiya Nervoza ve Terapi

Ortoreksiya nervozada terapi süreci, kişinin yeme davranışıyla kurduğu ilişkiyi anlamayı ve bu ilişkiye eşlik eden düşünce ve duyguları ele almayı hedefler. Amaç, sağlıklı beslenmeyi tamamen bırakmak değil; yeme davranışını daha esnek, dengeli ve yaşamla uyumlu hale getirmektir.

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), ortoreksiyada yemeğe yüklenen anlamları, katı düşünce kalıplarını ve “ya hep ya hiç” tarzı değerlendirmeleri fark etmeye yardımcı olur. Kişi, sağlıklı beslenme ile kendini değerli hissetme arasındaki bağı keşfedebilir.

EMDR terapisi ise, yeme davranışının altında yatan duygusal yükler, kontrol ihtiyacı ya da geçmişte yaşanan zorlayıcı deneyimler üzerinde çalışmaya olanak tanıyabilir. Bazı durumlarda ortorektik belirtiler, kişinin kendini güvende hissetme çabasının bir yansıması olabilir.

Terapi süreci ilerledikçe kişi, yemeğin yaşamının merkezinde olmak zorunda olmadığını; esnekliğin de sağlıklı olmanın bir parçası olduğunu fark etmeye başlayabilir.

Ortoreksiya ile Yaşamak Zorunda Değilsiniz

Ortoreksiya nervoza yaşayan birçok kişi, bu durumu uzun süre fark etmeden ya da küçümseyerek sürdürebilir. “Ben sadece sağlığıma dikkat ediyorum” düşüncesi, yaşanan zorlanmaların göz ardı edilmesine neden olabilir. Oysa yeme davranışı kişinin yaşamını kısıtlamaya başladığında, bu durumun ele alınması önemlidir.

Terapi, kişinin hem bedeniyle hem de yeme davranışıyla daha dengeli ve şefkatli bir ilişki kurmasına destek olabilir.

Ne Zaman Destek Almak Gerekir?

Yeme davranışı günlük yaşamı belirgin şekilde kısıtlamaya başladıysa, sosyal ilişkiler zarar görüyorsa ya da kişi yeme konusunda yoğun kaygı ve suçluluk yaşıyorsa profesyonel destek almak önemlidir. Erken dönemde alınan destek, bu döngünün derinleşmesini önleyebilir.