AGORAFOBİ NEDİR

AGORAFOBİ NEDİR? BELİRTİLERİ, NEDENLERİ VE TERAPİ SÜRECİ

Agorafobi, kişinin belirli ortamlarda ya da durumlardayken kendini güvende hissetmemesiyle ortaya çıkan yoğun bir kaygı durumudur. Çoğu zaman “dışarı çıkma korkusu” olarak tanımlansa da agorafobi bundan çok daha fazlasını içerir. Asıl korku, dışarının kendisi değil; dışarıdayken kontrol kaybı yaşama, kaçamayacağı bir durumda kalma ya da yardım alamama düşüncesidir.

Agorafobi yaşayan kişiler için sorun, mekânlardan çok bu mekânlarda ortaya çıkabileceğine inanılan bedensel ve zihinsel tepkilerdir. Bu nedenle kişi, yaşadığı kaygıyı önlemek için zamanla kaçınma davranışları geliştirebilir ve yaşam alanı giderek daralabilir.

Agorafobi Nasıl Ortaya Çıkar ve Nasıl Sürer?

Agorafobi çoğu zaman yoğun bir kaygı ya da panik atağın ardından gelişir. Kişi, yaşadığı bu deneyimin tekrar edeceğinden korkmaya başlar. Zihin, “orada yine kötü olabilirim” düşüncesini üretir ve beden bu düşünceye gerçek bir tehlike varmış gibi tepki verir.

Bu noktada kaçınma devreye girer. Kişi kaygı duyduğu ortamlardan uzak durdukça kısa süreli bir rahatlama yaşar. Ancak bu rahatlama, beynin “kaçınmak beni koruyor” şeklinde öğrenmesine neden olur. Böylece kaygı azalmaz; aksine daha fazla duruma yayılır. Zamanla kişi yalnız çıkamamaya, belli mesafelerin ötesine geçememeye ya da yanında “güvenli” birinin olmasına ihtiyaç duymaya başlayabilir.

Agorafobiyi sürdüren şey, korkunun kendisinden çok korkuyla baş etme biçimidir.

Agorafobi Yaşayan Kişiler Neler Deneyimler?

Agorafobi yalnızca dışarıdayken ortaya çıkan bir kaygı değildir. Kişi çoğu zaman dışarı çıkmadan önce bile yoğun bir zihinsel yük yaşar. “Ya orada kötü olursam?”, “Ya kontrolümü kaybedersem?” gibi düşünceler, bedensel belirtilerle birlikte seyreder.

Bu süreçte kişi;

Sürekli bedenini dinleyebilir,
Çıkış yollarını ve kaçış planlarını zihninde tutabilir,
Güvende hissetmediği ortamlardan hızla uzaklaşmak isteyebilir.

Zamanla bu durum, kişinin özgüvenini zedeleyebilir ve bağımsız hareket edebilme hissini azaltabilir.

Agorafobi Bir Zayıflık Değildir

Agorafobi yaşayan birçok kişi, yaşadıkları nedeniyle kendini eleştirir. “İstemediğim için değil, yapamadığım için çıkamıyorum” cümlesi bu süreci çok iyi özetler. Agorafobi, irade eksikliği ya da kişisel güçsüzlük değildir. Bu durum, beynin tehdit algısının aşırı çalışmasıyla ilgilidir.

Beden, gerçekten bir tehlike varmış gibi alarm verir. Kişi korktuğu için kaçınmaz; kaçındığı için korku giderek güçlenir.

Agorafobi ve Terapi Süreci

Agorafobi terapiyle çalışılabilen bir kaygı durumudur. Terapi sürecinde amaç, kişiyi zorlayarak kaygı duyduğu ortamlara sokmak değil; kaygıyla kurduğu ilişkiyi dönüştürmektir.

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) sürecinde, agorafobiyi besleyen düşünce kalıpları ele alınır. “Kontrolü kaybederim”, “yardım alamam”, “orada bayılırım” gibi otomatik düşünceler fark edilir. Kişi, bu düşüncelerin kaygıyı nasıl tetiklediğini ve kaçınmayı nasıl sürdürdüğünü anlamaya başlar. Aynı zamanda bedenin verdiği kaygı sinyallerini daha gerçekçi biçimde yorumlamayı öğrenir.

Terapi sürecinde kişi, kaygının yükselmesine rağmen ortamda kalabilme becerisini kademeli olarak geliştirir. Bu süreç aceleye getirilmez; kişinin hızına ve güven duygusuna göre ilerler.

EMDR terapisi ise, agorafobinin başlangıcında etkili olan panik atak anıları, yoğun korku yaşantıları ya da “orada kötü olma” hafızaları üzerinde çalışmaya olanak tanır. Bu anılar işlendiğinde, tetikleyicilere verilen bedensel tepkiler azalabilir. Böylece beden, sürekli alarmda olma hâlinden yavaş yavaş çıkmaya başlayabilir.

Terapi, kişinin kaygıyı tamamen yok etmesini değil; kaygının yaşamını yönetmediği bir denge kurmasını hedefler.

Agorafobi ile Hayat Yeniden Genişleyebilir

Agorafobi, kişinin dünyasını küçülten bir durumdur; ancak bu küçülme kalıcı olmak zorunda değildir. Terapiyle birlikte kişi, güven duygusunu yalnızca belirli mekânlara değil, kendi baş etme kapasitesine dayandırmayı öğrenebilir.

İyileşme, korkunun hiç gelmemesi değil; korkuya rağmen hareket edebilme özgürlüğünün yeniden kazanılmasıdır.